De families Eilering, Glasmeijer, Jansen en Wösten door Gerard Steenhuis, zomer 2012 Al voor 1900 is het geslacht Eilering uit het Duitse Emlichheim-Vorwald bakker, molenaar en winkelhouder in Bargercompascuum. De bakkerij, woonhuis, winkel en molen staan net ten oosten van het riviertje de Runde aan de Postweg, de weg van Klazienaveen-Noord naar Bargercompascuum. Door hun beroep hebben zij een belangrijke positie binnen de dorpsgemeenschap in de eerste helft van de twintigste eeuw. Dichtbij woont ook de familie Jansen. Een dochter van de familie trouwt met een zoon van Eilering. De knecht van Eilering is Bernard Wösten en ook hij trouwt een dochter van de familie Jansen. Hoe is het gelopen? De molen is in 1876 samen met de bakkerij met woning gebouwd door Jan Westen op grond van Jan Berend Wilken. Pastoor Theodoor de Klaver is financier. In 1883 verkoopt Westen het geheel aan zijn pachtheer. Daarna zijn meerdere personen pachter, molenaar en bakker. Pas als de familie Eilering huurder wordt, komt er weer continuïteit in het bedrijf. Tot 1936 is de molen in werking. In 1943 wordt de –dan bouwval- molen gesloopt. De bakkerij met inpandige woning brandt bij het begin van de Eerste Wereldoorlog tot aan de grond toe af en is nadien enkele meters naar het westen herbouwd. Het adres is Postweg 12, later 43. Na Jan Eilering is vanaf eind 1938 tot 1963 de familie Kliphuis hier bakker. Nu woont de familie Hendrik Lubbers in dit huis. Tegenover de molen woont rond 1890 Heinrich Vocks met Anna Gesina Bentlage. Vocks is de eerste bakker van het dorp en werkt een tijdlang voor Jan Berend Wilken als molenaar en bakker. Diens zoon Heinrich verhaalt (autobiografisch) over deze tijd in ‘Kleine Hein tusschen turfbulten en zandheuvels’, 1946 en ’Kleine Hein onder vreemd volk’, 1947 (foto; Theo Arling) Het oude centrum: detail van de kadastrale kaart van Bargercompascuum uit 1929. De rode streep is de Postweg. De verticale lijn iets recht van het midden is de Schoolweg. De lijn, links en schuin naar boven is de Maatschappij, nu Berkenrode. De onderbrokene lijn is de Runde. Het groene is het eikenbos van Wilken. Het oude centrum In 2012 ligt het centrum van Bargercompascuum daar waar de Postweg over het Verlengde Oosterdiep gaat. Het heet ‘de Dam’. Een eeuw geleden is dit wel anders. Op de kruising van de Postweg met de Schoolweg, een vijfhonderd meter ten westen van het huidige centrum heeft zich een dorpskern gevormd. Immers hier heeft Jan Berend Wilken zijn café, boerderij en winkel. In het eikenbos bevindt zich de houten katholieke kerk (RCK) met ook het kerkhof. Tegenover Wilken heeft diens zoon Bernard een winkel met café en ook daar staat de eerste openbare school (School) van Bargercompascuum. Sinds 1868 bestaat deze school al en geeft aan kinderen uit heel de verre omtrek, van Zwartemeer tot aan Emmercompascuum en van de ‘grenze’ tot aan het Smeulveen, les. Bargercompascuum, of zoals het voor 1890 heet ‘Compascuum’ is zeer uitgesterkt. Aan de grens heeft zich vanaf 1875 een woonbuurt gevormd, evenwijdig aan de landsgrens. De Rundeboorden zijn sinds 1860 bewoond. Op de westelijke oever, in noordelijke richting is de Maatschappij, nu Berkenrode. Aan beide kanten van de weg staan boerderijtjes, oorspronkelijk opgetrokken uit veenkloeten, berkenbomen met daken van heideplaggen of stro. Maar ook op de oostelijke oever van de Runde staan boerderijen en keten. Ruim honderd meter van de Runde loopt de Schoolweg in zuid-noordelijke richting en verbindt het ‘verre veld’ met de dorpskern. Naar de Runde toe staat de (koren) molen (KM), de bakkerij en een aantal huizen. Eilering Geert Eilering (1853-1927) staat vanaf eind 1894 ingeschreven in de gemeente Emmen. Hij is geboren in 1853 in het Duitse Vorwald, een buurtschap onder Emlichheim. Een tijdje heeft hij gewoond in Slagharen met zijn eerste vrouw Maria Elisabeth Ossege. Zij overlijdt hier in 1889. In 1895 hertrouwt Geert Eilering met Maria Tecla Loves van het Vastenow, Nieuw Dordrecht. Eilering huurt de bakkerij en woning van Jan Berend Wilken en komt te wonen in Bargercompascuum. In 1905 verhuizen ze naar Schoonebeek. Gaststätte ‘Old Vorwald’ is het vroegere woonhuis van de familie Eilering en toentertijd in gebruik door de familie als bakkerij (bron; familie Reiners, Gross Hesepe) Advertenties in de Emmer-Courant in 1909 Johan Eilering De zoon uit het eerste huwelijk, Johannes Casparus (Johan) is zijn opvolger. Hij is geboren in 1887 in Emlichheim en trouwt in 1908 met zijn buurmeisje Maria Antonette Jansen. Zij krijgen negen kinderen. Echter Maria Antonette overlijdt op 32 jarige leeftijd in 1920. Ze ligt begraven op het oude bovenveenkerkhof. Johan Eilering hertrouwt in 1922 met Margaretha Friederika Kötting uit het Duitse Hesepertwist. Zij krijgen tien kinderen. Johan Eilering heeft het moeilijk in die tijd. Zijn klanten hebben een slechte betalingsmoraal. Hij laat veel geld onder de mensen. Daarbij komt dat veel van zijn vaste klanten gaan verhuizen naar de mijnen in Limburg, naar Philips in Eindhoven of naar de textielindustrie in Twente. Anderen emigreren. Advertenties in de Emmer-Courant van 1909 laten zien dat hij naast ondernemer als molenaar en bakker ook handelt in andere waar. 1/4   Ga naar de volgende pagina