Het steenhuis door Gerard Steenhuis, september 2011 Het steenhuis te Lellens (Gr). Een steenhuis is een middeleeuwse versterkte woonhuis, meest omgeven door een gracht, die dienst doet als verdedigingstoren. Hierdoor fungeren zij niet alleen voor de bewoners zelf, maar tevens voor het dorp of de omgeving als unieke verdedigingswerk tegen indringers. Op de steenhuizen zetelen hoofdelingen, vooraanstaande eigenerfde boeren, die leiding geven aan de streek. Dergelijke huizen komen voor in Friesland (Stins), vooral in Groningen (Steinhoes) en het Duitse Ost-Friesland (Steenhus). Met de komst van baksteen in de dertiende eeuw wordt het voor vermogende landadel mogelijk stenen huizen te bouwen met muren dik genoeg om een belegering te doorstaan. Het bouwwerk is nagenoeg vierkant met zijden van 9 tot 12 meter, de muren zijn minstens 1 meter dik. Het ziet eruit als een bakstenen toren, veel steen, kleine ramen, 2 of 3 verdiepingen hoog en zonder ingang op de begane grond. Deze ingang is op de eerste verdieping, die vanaf de begane grond te bereiken is met een trap, die vanuit het huis te verwijderen is.Het huis heeft behalve een woonfunctie, vaak ook een maatschappelijke functie. Er wordt recht gesproken, er zetelt een secretariaat van kerk, politie of buurt enz. In de zestiende eeuw, met de opkomst van vuurwapens verliest het steenhuis zijn functie. Veel steenhuizen worden omgebouwd tot borg, burcht of landhuis. Het best bewaard gebleven steenhuis is het Iwema-steenhuis te Niebert, waarvan de oorspronkelijke indeling nog duidelijk te herkennen is. Waarschijnlijk dragen bewoners van dergelijke huizen en hun nazaten de achternaam Steenhuis, Steenhuizen, Steinhaus, Stiens enz. Groningen kende vele steenhuizen. De bewoners hadden allen dezelfde achternaam- Steenhuis, zonder dat er echte verwantschap bestaat.