Nieuws van de
Historische werkgroep Barger-Compascuüm
Barger-Compascuum in de boeken
Bargercompascuum is vaker beschreven, soms dient het als decor voor een verhaal of roman, soms wordt het besproken binnen een
geschiedkundig document. Anderen schrijven ‘echt’ de geschiedenis van het dorp (of delen ervan) met tekst of foto’s. Ook bewoners van het
dorp schreven ‘van binnenuit’ erover. Hier volgt een opsomming.
- Meester A. W. van Holthe tot Echten schreef in 1862 het boekwerkje ‘De Gemeente Emmen, met eene kaart’.
Het is te Assen uitgegeven door J.O. van Houten.
De schrijver geeft aan hoe rijk de gemeente Emmen is doordat het een enorme voorraad aan nog onafgegraven veen
en turf heeft.
Uitgebreid gaat hij in op de grensgeschillen, die er heersen tussen de markegenoten van
Noord- en Zuid Barge, de Nederlanders en de Hannoveranen. Hoe de grens bepaald werd
en hoe het gebied achter de Breede Sloot in handen kwam van de Duitsers. Ook geeft hij
aan hoe vanuit Hoogeveen het kanalenstelsel gegraven dient te worden om de Zuidoosthoek
en ondermeer ook Compascuum (het latere Bargercompascuum) te ontsluiten.
In zijn epiloog zegt hij; “De gemeente Emmen zal niet alleen de grootste, zij zal door hare
veenkoloniën eene der aanzienlijkste gemeenten zijn uit ons vaderland”.
Van Holthe tot Echten was één van de investeerders, die het onafgegraven Compascuum
kochten in 1860.
De openbare bibliotheek te Emmen heeft een exemplaar.
Een bundel notariële acten vormt het boekje genaamd ‘Compascuum’. De acten zijn uit de periode 1860 tot eind
juli 1866 en ten overstaan van notaris Joannes Heppener, gevestigd te Borger, opgemaakt in het logement van Jan
Jacobus Lubbi te Borger of in het logement van Roelof Kuipers te Assen.
In deze acten wordt de overdracht beschreven van het Compascuum van de Markegenoten van Noord- en Zuid
Barge aan de Drentse investeerders, meester Cornelis Hiddingh, wethouder te Assen, meester Lucas Oldenhuis
Tonckens, burgemeester van de gemeente Emmen, Hermannus Folkerus Gosselaar, zonder beroep en wonende te Assen en Jonkheer meester
Anne Willem van Holthe tot Echten, die een consortium vertegenwoordigt.
Ook beschrijven de akten de overdracht van de eigendomsrechten van het gebied achter de Breede Sloot aan de Duitse
boeren uit Zwartenberg en Hebelermeer.
Tevens is beschreven de verdeling van het gebied over de vier groepen eigenaren en een plan van aanpak,
hoofdkanalen, zijwijken, bruggen, vonders, pompen enz. Dit laatste in de maand juli 1866.
-E.G. Bolhuis
schreef in 1913-1914 de roman ‘Aan het eind van de wereld,
verhaal uit de Drentsche venen’.
De schrijver is schoolhoofd hier te Bargercompascuum in het begin
van de 20-ste eeuw en laat zien hoe het leven is in het plaatsje
Kerkeveen, dat staat voor Bargercompascuum.
De roman is uitgegeven maar er zijn nauwelijks exemplaren op de
markt gebracht. Men denkt dat iemand of een instanties alle boeken
voor zich zelf gekocht heeft om te voorkomen dat het verhaal
openbaar werd. Anno 2010 zijn er slechts 2 uitgaven teruggevonden.
Het verhaal is als pdf-formaat te downloaden van internet, zie de
website van Pauline Berens; www.xs4all.nl/~fjmblom.
-G.H. Vocks
schreef in 1946 ‘Kleine Hein tusschen turfbulten en zandheuvels’ en in 1947 het vervolg hierop ‘Kleine Hein
onder vreemd volk’.
Het verhaal gaat over de jongen Kleine Hein die zijn jeugd doorbrengt in Bargercompascuum en later als knecht dient
bij een Duitse boer, net over de grens.
Beide boeken zijn uitgegeven door uitgever Stenvert te Meppel en hebben een ouderwetse dikke met linnen beklede
kaft. Soms kom je nog een exemplaar op een rommelmarkt of in een antiekzaak tegen.
Op internet (; marktplaats of boekwinkeltjes) worden beide boeken regelmatig aangeboden.
J.B. Kuis (1909-1990) schreef in 1948 ‘Compascuum, 1873-1948’.
Meester Kuis, schoolhoofd van de katholieke school schreef dit ter
gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de St. Joseph
parochie. Het handelt niet alleen over de katholieke geschiedenis maar ook
over de algemene ontwikkeling van Bargercompascuum tot 1948. Van dit
boekwerkje zijn er 500 exemplaren uitgegeven. Zeer waarschijnlijk ligt het boekje bij veel
Bargercompascumer opa’s en oma’s onder in de la of verstopt op zolder tussen ander oud papier (!) In
1973 kwam het vervolg hierop met de naam ‘Honderd jaar St Josefparochie 1873-1973’ in
folderformaat.
-F.A. Dijck (1933- 1996)
In 1978 verscheen in de Nieuwe Drentsche Volksalmanak een artikel van Anton Dijck met de naam
‘Feitelijkheden aan onze oostelijke grenzen’. Dit verhaal is ook als apart boekwerkje op de markt gebracht.
Dijck is zelf bewoner van de Limietweg en hij beschrijft hoe door de eeuwen heen het grensgebied tussen Drenthe en het Emsland twistpunt is
tussen Duitsers en Nederlanders. Ook heeft hij uitgezocht hoe –ondanks de toenmalige ontoegankelijkheid van het gebied- de exacte grens tot
stand kwam.
Daarnaast bracht hij 2 fotoboekjes uit bij de Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
In 1978 verscheen ‘Bargercompascuum in oude ansichten’ en in 1991 ter gelegenheid van het 125 jarig bestaan van het dorp
‘Bargercompascuum in grootmoeders tijd’.
Beide boekjes laten met veel oude foto’s zien hoe het dorp eruit zag, wie er zoal woonde, wat men deed enz.
Anton Dijck beschrijf ook foto’s van Klazienaveen-Noord, dat in die tijd tot Bargercompascuum behoorde.
-Herman Feringa en Marcel Wehkamp
schreven in 1998 ‘125 jaar Sint Josefparochie Bargercompascuum’.
Naast de oude geschiedenis worden ook de jonge jaren van de parochie beschreven.
- Willem Arling (1936-2008)
bespreekt op de website; www.barger-compascuum.com onderwerpen uit de tijd van voor de Tweede Wereldoorlog. Het is zeker de moeite
waard om deze site te bekijken. Ook schreef hij regelmatig in het dorpsblad Compas over de vroegere tijd.
1/2
Ga naar de volgende pagina
)
)
)
)
)
)
)
