De Kalkovenwijk in Emmer Compas Gerard Steenhuis, juni 2017 Dit verhaal is het derde deel in de trilogie over de grensstreek tussen Barger-Compascuum en Emmer-Compascuum. De beide voorgaande delen zijn ‘De Zwartenbergerweg’ en ‘De Bredesloot in Emmer-Compascuum’. Zie: http://www.achterdebreedesloot.nl/zwartenbergerweg.htm en http://www.achterdebreedesloot.nl/emmer_compascuum_p1.htm De Kalkovenwijk in Emmer-Compascuum is genoemd naar een schelpkalkoven. Deze heeft gestaan aan de oostzijdekant daar waar de dam het kanaal onderbreekt. Een vervener De Jonge bouwt in 1905 de fabriek, latere eigenaren zijn Tonkens en Beugel. Nu weten de mensen niet anders dan dat Postma van het Hoofdkanaal de eigenaar was. De familie Bentlage werkte hier tientallen jaren. Hoe is het gelopen? Broer Bentlage vertelt en zus Minie heeft de foto’s. Van schelpen wordt in Nederland In gloeiende ovens kalk gebrand En turven, langer dan een voet Die geven den gewenschten gloed Met water wordt die gloed gelescht Dan is de kalk op ’t allerbest (noot 1)    Bredesloot- Kalkovenwijk In Emmer-Compascuum heet het laatste stuk van de Bredesloot de Kalkovenwijk. Aan de westzijdekant staan twee huizen. De mensen komen niet van ‘hier’. Ze moeten wel van ruimte, rust en tuinieren houden. Aan de andere kant staat een woning aan het kanaal met een diep bos er achter. Nog noordelijker staat een bouwval. Het dak is naar beneden gekomen en overwoekerd met bomen en struiken. Pony’s lopen in de wei rondom. Verderop is een dam en splitst de weg naar rechts, naar de grens en naar links, naar Emmer-Compascuum. Tegenover de dam heeft een kalkoven gestaan. Een schelpkalkoven met een kalkschuur en twee woningen. Advertentie in Advertentieblad ’t Kompas van 28 februari 1928 Advertentieblad ’t Kompas In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog geeft de ‘Electr. Drukkerij J. Negen, Ter-Apel’ een krant uit onder de naam ‘Advertentieblad ’t Kompas’. De krant is bedoeld voor de huishoudens in de dorpen Ter Apel, Ter Apelkanaal, Westerwolde, Emmer- Compascuum, Munsterscheveld, Roswinkel, Roswinkelerveen, Nieuw Weerdinge, Weerdinge, Valthermond, Emmer-Erfscheidenveen, Scholtenskanaal, Verlengde Oosterdiep en ‘alle gehuchten in de verst gelegen hoeken’. Zo staat het letterlijk op de voorpagina gedrukt. De Groninger dorpen worden allen benoemd, terwijl Klazienaveen-Noord en Barger-Compascuum ophouden bij respectievelijk Scholtenskanaal en Verlengde Oosterdiep. De gratis krant bevat geen nieuws en valt elke zaterdag in de bus. Advertenties van particulieren en bedrijven vullen deze vierbladige uitgave. Voor Emmer- Compascuum treedt ‘Buro P. Kruize, Tel. No. 40’ op als contactadres. In de uitgave van zaterdag 25 februari 1928 lees ik een advertentie ‘Landbouwkalk schelpkalkbranderij Emmer-Compascuum’. Het moet hier de schelpkalkoven aan de grens betreffen. Toen stond de oven er dus al en was waarschijnlijk de wijk er nog niet naar vernoemd.  Grafmonument van Lucas Postma (1868-1922) en Dirkje Schuurman (1867-1942) op de hervormde begraafplaats van Roswinkel (foto; GS) Rond de Runde In ‘Rond de Runde’ haalt de schrijver Wim Visscher de kalkoven van Munsterscheveld aan (noot 2). In 1905 bouwen de verveners Johannes en Jan Brans uit Stadskanaal een steenfabriek met twee ovens aan de Runde in Emmer-Compascuum (noot 3). Enkele jaren later sticht vervener Harm de Jonge in Munsterscheveld een kalkoven. Na diens overlijden in 1910 gaat de eigendom van deze kalkfabriek over op de houthandelaar Gerardus Tonkens c.s. uit Musselkanaal. Hij exploiteert de kalkoven vanaf 1913 samen met de vervener Willem Beugel uit Ter Apel. In de loop van de dertiger jaren doet deze firma Tonckens & Co. (bestaande uit Gerardus Tonkens, Willem Beugel en Harm Timmermans) de fabriek van de hand. De nieuwe eigenaar is Roelof Postma, neef van Willem Beugel. De houthandelaar en aannemer Roelof Postma blijft vele jaren kalkbrander. Zijn vader Lucas Postma is bouwkundige en heeft zich al voor 1900 als aannemer en handelaar in hout gevestigd in Emmer-Compascuum (noot 4). Mogelijk al op het adres Hoofdkanaal wz 114. Daar waar later zoon Roelof zijn houthandel en aannemersbedrijf heeft. Het is een goede locatie: aan het kanaal en aan de weg naar Roswinkel, maar ook vlakbij de molen, die dateert van eveneens 1905. Postma heeft er een gereedschapswinkel bij en iets achteruit staat een grote houtstek. Dit pand bij de ‘Koeper Albertsbrug’, later ‘Schniedersbrug’ wordt naderhand overgenomen door groenteboer Willem Dal, zegt Johan Bernard, bijgenaamd ‘Broer’ Bentlage (1933). Het huis is afgebroken en op de plaats van de vroegere houtstek staat nu autogarage De Jonge. De hoek bij de ‘Koeper Albertsbrug’, later ‘Schniedersbrug’, de brug over het Hoofdkanaal aan het eind van Emmer- Compascuum op de weg naar Ter Apel. In het verlengde van de brug gaat de weg naar Roswinkel. Het eerste huis is het woonhuis van Postma met adres Hoofdkanaal wz 114. Niet zichtbaar is de grote houtstek. Het woonhuis en de houtstek zijn afgebroken. Op de plaats van de houtstek op Hoofdkanaal wz 113 staat nu garage De Jonge. In de verte is de karakteristieke molen te zien (noot 5) 1/6   Ga naar de volgende pagina