De streek tussen Vonderpad en Zwartemeer Door Gerard Steenhuis, januari 2016 Halverwege de weg van Barger-Compascuum naar Zwartemeer staat aan de linkerkant een transformatorhuisje. Het gebouw heeft zelfs een adres: Edon Verlengde Oosterdiep oz 192 staat geschreven aan de frontmuur op een klein geel plaatje. Een weg, die de naam Vonderpad heeft, loopt hiervandaan in oostwaartse richting. Het pad is verhard, maar nauwelijks een meter breed. Het is bedoeld voor fietsers en wandelaars. Vroeger was dit een zandpad en verbond de beide hoofdkanalen Verlengde Oosterdiep en Limietweg met elkaar. Over het Limietwegkanaal lag een smalle vonder. Twee huizen hebben gestaan aan dit zandpad. Eén huis ten noorden van het pad en, er tegenover, één ten zuiden ervan. In het noordelijke huis woont tot 1955 het gezin van Bruin Bruinsma ‘Brune Bruunsma’, dat weten veel buurtbewoners nog vertellen. Minder weten ze van het andere huis. Deze moet al eerder geruimd zijn. Aan het kanaal staat een groot huis met meerdere bijgebouwen. De familie Lübbers heeft hier tot 1960 een café met winkel. Naderhand Jan Gustin. Meer huizen staan aan het kanaal en een enkele op het bovenveen. Wat is de geschiedenis van deze streek tussen Barger-Compascuum en Zwartemeer. Harm Bruinsma (1940), jongste zoon van Bruin Bruinsma en Jetta Smit heeft foto’s en is mijn geleide.   Het vonderpad dat in oostelijke richting naar de Limietweg loopt. Tot in de jaren zestig ligt op het eind van dit pad een vonder over het kanaal. Dit verklaart de naam van dit weggetje (foto; GS) Uitleg kaart 1 De dikke verticale rode streep links is de hoofdweg (Hoofd): het Verlengde Oosterdiep. Evenwijdig aan de weg loopt aan de westkant (is links op de kaart) het hoofdkanaal. Weg en kanaal hebben dezelfde naam. Vanuit dit hoofdkanaal ontspringen twee zijwijken in westelijke richting. De noordelijke (is op de kaart de bovenste) is wijk 36. De zuidelijke is wijk 38. Wijk 37 is nog niet uitgegraven. Over beide uitgegraven zijwijken liggen draaivonders (Draaivr). De dikke verticale zwarte streep rechts (is oost) is het Limietwegkanaal. Drie zijwijken ontspringen in westelijke richting. De noordelijke is zijwijk 36, de half uitgegraven wijk 37 en de zuidelijke wijk 38. Ook hier loopt ten oosten van het kanaal de weg: de Limietweg. Kaart 1. Detail van de Kaart Nieuw Dordrecht 243 uit 1924. Het geeft weer het buurtschapje bij de zijwijken 36, 37 en 38 tussen de beide hoofdkanalen Verlengde Oosterdiep en Limietwegkanaal halverwege Barger-Compascuum Zwartemeer Tussen de half uitgegraven zijwijk 37 en 38 loopt een pad van het Verlengde Oosterdiep naar de Limietweg. Het is een voortzetting van een pad uit westelijke richting. Over het Verlengde Oosterdiep ligt een draaivonder (Draaivr). Over de Limietwegwijk ligt een vonder (Voetbr). Huizen staan aan beide hoofdwegen, maar ook- zoals hiervoor geschetst- aan het pad tussen de beide hoofdkanalen. Op de kaart is het transformatorhuisje nog niet ingetekend. Het moet na 1924 gebouwd zijn. Op de kaart is drie keer het woord Draaivr geschreven. De meest rechtse is de vonder over het Verlengde Oosterdiep. Daar, waar op de kaart de letter D van deze Draaivr is geschreven, is de plaats van het transformatorhuisje. Ook staat het brugwachtershuis aan de westzijdekant nog niet op de kaart. De latere bewoner het gezin van Gerard Lubbers en Lena Kösters woont nog aan de Runde. Naambord ‘Vonderpad’ bij het weggetje naar de Limietweg (foto; GS) De buurt, café Lübbers, later Jan Gustin Ten zuiden van dit transformatorhuisje (op de kaart onder de D) staan twee huizen ingetekend. De noordelijke is het woonhuis, annex café met kruidenierswinkel van het gezin van Johan Herman Lübbers (1895-1960) en Anna Maria Alena Siebum (1895-1973) (noot 11). Volgens hun zoon Herman Lübbers (1935) - de voormalige CDA raadslid en kruidenier in Zwartemeer- wonen zijn ouders hier sinds ongeveer 1930. In 1932 is het huis afgebrand en opnieuw gebouwd. Of het oorspronkelijke huis naast woonhuis ook een café met winkel was, is hem niet duidelijk. Vader overlijdt in 1960. Moeder woont nog enkele maanden op de ‘oude stee’. Dan komt- nog in 1960- het gezin van Jan Gustin en Angela Koiter hier te wonen. Het café- met adres Verlengde Oosterdiep oz 183- blijft nog lange tijd bestaan en wordt door de mensen ook Café Halfweg genoemd: halfweg de beide dorpen Zwartemeer Barger-Compascuum. Het andere huis is een dubbele veenarbeiderswoning en wordt (noordelijk) bewoond door het gezin van Arend Duinkerken en later door die van Geert Duinkerken. In het andere (zuidelijke) huis woont Egbert Ottens. Naderhand een familie Pol. Egbert Ottens werkt in 1950 bij vervener Joost Steenhuis. Deze noteert in zijn logboek het adres van Egbert Ottens: Verlengde Oosterdiep oz 198. Beeld van de buurt bij de zandweg. Het is woest veld, lucht, zand en veen met op de achtergrond twee huisjes. Mogelijk zijn het de beide huizen aan het Vonderpad van de families Bruinsma en Smit. Bruin Bruinsma heeft tientallen foto’s van zijn familie, maar ook van de directe omgeving van hun huis in het veld en van het huis aan het Van Echtenskanaal.Ook bezit hij fotomateriaal van zijn schooltijd en zijn familie die werkt in de vervening Twee huizen aan het pad Op de kaart zijn, achter deze twee huizen aan het Verlengde Oosterdiep, de beide woningen aan het zandpad te zien. In het noordelijke huis woont het gezin van Bruin Bruinsma en Jetta Smit. Zuidelijker ervan staat het huis van Jan Smit en Hinderkien Mulder, de ouders van Jetta Smit. Beide huizen staan op verschillende plaatsen en het zandpad ligt op de vroegere rooilijn (noot 1). Bruinsma woont op de zuidelijke helft van plaats 37: 37b dus. Zijwijk 37 ligt ten noorden van het huis van Bruinsma. Zijwijk 38 ligt ten zuiden van het huis van de familie Smit. Zijwijk 37 wordt door de mensen in de buurt ‘Bruunsma’s wiekie’ genoemd. De plaats, ondergrond en het bovenveen, is van de firma Scholten. De wijken zijn vanuit het Limietwegkanaal in westelijke richting gegraven. Het oostelijke stuk van wijk 37 in 1917: 140 meter, in 1920 120 meter en in 1923 100 meter. In 1928 wordt het graven hervat: 102 meter, in 1929 100 meter. Pas in 1939 de laatste 122 meter (noot 2). Het huis van de ouders van Jetta Smit staat op plaats 38a. De ondergrond is van de gebroeders Dirk en Albertus Bartelds uit Erica. De gehele wijk 38 is in 1916 uitgegraven (noot 3). 1/9   Ga naar de volgende pagina